صنعت قطعه‌سازی، ستون فقرات صنعت خودرو است؛ جایی که فناوری، کیفیت، هزینه و بهره‌وری به‌طور مستقیم سرنوشت رقابت‌پذیری کشورها را رقم می‌زند. نگاهی به تجربه‌ی ترکیه نشان می‌دهد که این کشور طی سه دهه گذشته مسیر متفاوتی از ایران پیموده و با ترکیب هوشمندانه‌ای از سیاست‌گذاری صنعتی، پیوند با زنجیره جهانی و تربیت بنگاه‌های چابک و صادرات‌محور، توانسته است جایگاه خود را به‌عنوان یکی از بازیگران جدی بازار اروپا تثبیت کند.
راه‌رفته ترکیه
ترکیه از دهه ۹۰ میلادی، با نگاهی واقع‌گرایانه به صنعت خودرو، به جای تمرکز صرف بر تولید داخلی، راه ادغام در زنجیره جهانی تأمین را انتخاب کرد. دولت ترکیه از طریق سیاست‌های تشویقی، سرمایه‌گذاری خارجی را جذب و شرکت‌های قطعه‌سازی داخلی را به همکاری با برندهای بین‌المللی سوق داد.
نهادهایی مانند TAYSAD (انجمن قطعه‌سازان ترکیه) نقش محوری در آموزش، استانداردسازی، و توسعه شبکه همکاری میان بنگاه‌ها ایفا کردند. نتیجه این سیاست‌ها، ایجاد یک زیست‌بوم صنعتی پویا بود که در آن بنگاه‌های کوچک و متوسط، از طریق یادگیری و انتقال فناوری، به شرکای جهانی بدل شدند.
ترکیه در کمتر از دو دهه توانست از یک تولیدکننده منطقه‌ای به صادرکننده جهانی قطعات خودرو تبدیل شود؛ امروزه بیش از ۷۵ درصد قطعات تولیدی این کشور صادر می‌شود و بخش قابل توجهی از زنجیره تأمین خودروسازان اروپایی در خاک ترکیه شکل گرفته است.
راه‌نرفته ایران
در مقابل، صنعت قطعه‌سازی ایران با وجود توان فنی و نیروی انسانی ارزشمند، همچنان گرفتار چرخه‌ای از وابستگی، جزیره‌ای عمل‌کردن و نبود سیاست صنعتی منسجم است. قطعه‌ساز ایرانی بیش از آنکه بخشی از زنجیره ارزش باشد، در حاشیه خودروسازی باقی مانده است؛ با روابط قراردادی شکننده، محدودیت در دسترسی به فناوری‌های روز، و فشار مضاعف ناشی از سیاست‌های ناپایدار.
نبود نهادهای توانمندساز مشابه TAYSAD، کم‌توجهی به همکاری‌های منطقه‌ای، و فقدان برنامه مشخص برای ارتباط ساختار یافته با زنجیره جهانی، باعث شده که صنعت قطعه‌سازی ایران نتواند از ظرفیت‌های بالقوه خود بهره‌برداری کند.
چه باید کرد؟
اگر بخواهیم تجربه ترکیه را با نگاه بومی بازآفرینی کنیم، سه محور کلیدی باید در دستور کار قرار گیرد:
- بازآفرینی نهادهای صنعتی پشتیبان؛ ایجاد انجمن‌ها و خوشه‌هایی که بتوانند نقش تسهیل‌گر، آموزشی و پیونددهنده بین صنعت و دانشگاه را ایفا کنند.
- جهت‌گیری به سمت بازارهای منطقه‌ای و صادراتی؛ به‌جای تمرکز صرف بر تأمین داخل، باید بخشی از ظرفیت صنعت قطعه‌سازی به سمت حضور در بازار کشورهای همسایه هدایت شود.
- تقویت همکاری میان قطعه‌سازان و خودروسازان بر پایه شفافیت و مشارکت بلندمدت؛ نه صرفاً قراردادهای کوتاه‌مدت و دستوری.
امروز بیش از هر زمان، نیاز داریم تا از «راه‌رفته ترکیه» بیاموزیم، اما با نگاهی نقادانه و متناسب با شرایط بومی ایران. هدف نه تقلید، بلکه الهام برای تحول است.
کارگاه آموزشی «قطعه‌سازی بدون مرز؛ تجربه ترکیه، فرصت ایران» فرصتی است تا مدیران و فعالان این حوزه، از نزدیک با مسیر توسعه قطعه‌سازی ترکیه آشنا شوند و درباره راه‌های عملی پیاده‌سازی این تجربه در ایران گفت‌وگو کنند.
وب‌سایت | اینستاگرام | واتس‌اَپ | تلگرام | آپارات | یوتیوب | احمد فرهادی
