چندین سال از پدیده تحریم اقتصاد ایران گذشته است. تحریم‌ها که در انتهای دهه هشتاد به دلیل تشدید پروژه اتمی توسط دولت وقت ایجاد شد، تاثیرات زیادی را بر پارامترهای اقتصاد کلان ایران برجای گذاشت و تا امروز ادامه دارد.
بطوریکه از سال 1390 الی 1398 میزان تولید ناخالص داخلی (میلیارد ریال به قیمت ثابت آمار بانک مرکزی) 38 درصد کاهش یافته و تشکیل سرمایه حدود 50 درصد کاهش یافته و مصرف 4 درصد کاهش داشته است. این در شرایطی است که جمعیت طی این دوره افزایش داشته است. لذا تولید سرانه، مصرف سرانه و سرمایه‌گذاری سرانه باشدت بیشتری کاهش یافته است.
تجربه خروج آمریکا از برجام
در سال ۱۳۹۷ و با خروج آمریکا از برجام، اقتصاد ایران بار دیگر تحت فشارهای شدید قرار گرفت. بر اساس داده‌ها، متغیرهایی چون درآمد ملی، خالص صادرات، مصرف بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری روندی نزولی پیدا کردند و هنوز به سطح پیش از سال ۱۳۹۷ بازنگشته‌اند. رشد جمعیت از ۸۰ به ۸۶ میلیون نفر نیز اثرات منفی این کاهش‌ها را در سطح سرانه تشدید کرده است.
از سوی دیگر، تورم در این دوره با شتاب بیشتری افزایش یافت. محاسبات نشان می‌دهد که پس از تحریم‌ها، تورم به طور متوسط ۲۰ درصد بالاتر از روند قبلی قرار گرفت و اثر آن در اقتصاد ایران پایدار شد.
چشم‌انداز بازگشت تحریم‌ها
اگر در شرایط کنونی «سیستم ماشه» فعال شود و همزمان با آغاز دور جدید احتمالی ترامپ همراه باشد، اقتصاد ایران با فشارهایی شدیدتر از دهه ۱۳۹۰ مواجه خواهد شد. احتمال بروز جنگ پس از ماشه، شدت این پیامدها را به‌ویژه در سال نخست چنین دوره‌ای دوچندان خواهد کرد.
توصیه سیاستی
در چنین شرایط خطیری، ضروری است که سیاست‌گذاران کشور با درک حساسیت اوضاع، مسیرهایی را انتخاب کنند که اقتصاد ایران را از سه تهدید ماشه، بازگشت ترامپ و خطر جنگ دور نگه دارد. بازگشت به شرایط عادی و حرکت به سمت وضعیت مطلوب تنها با رفع تحریم‌ها و تقویت مسیر صلح امکان‌پذیر است.
دکتر محمدرضا منجذب
وب‌سایت | اینستاگرام | واتس‌اَپ | تلگرام | آپارات | یوتیوب | احمد فرهادی
