وابستگی اقتصادی شهرها به یک صنعت بزرگ (مطالعه موردی: Hermosillo، مکزیک)
مقدمه
شهرهای صنعتی بسیاری در جهان، رشد اقتصادی خود را مدیون حضور یک صنعت یا شرکت بزرگ هستند. شهر Hermosillo در مکزیک نمونهای بارز است که به دلیل کارخانه فورد و توسعه صنعت خودرو، رشد اقتصادی چشمگیری را تجربه کرده است. با این حال، پرسش کلیدی این است که آیا این موفقیت پایدار است یا وابستگی شدید به یک صنعت، ریسکهای بلندمدت ایجاد میکند؟ مطالعه موردی Hermosillo که توسط Growth Lab دانشگاه هاروارد انجام شده است، نشان میدهد که رشد سریع بدون ایجاد تنوع صنعتی و انعطاف اقتصادی، میتواند شهرها را در برابر شوکهای اقتصادی آسیبپذیر کند.
نقش صنعت خودرو در رشد اقتصادی
تحقیقات نشان میدهد حضور فورد در شهر Hermosillo باعث ایجاد تحولات عمیق اقتصادی شد:
- ایجاد اشتغال گسترده: کارخانه فورد هزاران شغل مستقیم و غیرمستقیم ایجاد کرد و به کاهش نرخ بیکاری منطقه کمک کرد.
- انتقال فناوری و ارتقای مهارتها: کارگران و مهندسان محلی مهارتهای پیشرفته صنعتی کسب کردند که امکان ورود به صنایع مشابه را فراهم میکرد.
- رشد تولید و صادرات صنعتی: تولید خودرو و قطعات مرتبط باعث افزایش صادرات منطقه و درآمد ارزی شد.
- ارتقای موقعیت اقتصادی منطقه در سطح ملی و بینالمللی: Hermosillo به عنوان یک مرکز صنعتی پیشرفته شناخته شد و توجه سرمایهگذاران را جلب کرد.
صنعت خودرو، به دلیل پیچیدگی بالا و ارزش افزوده زیاد، به موتور رشد اقتصادی شهر تبدیل شد و تاثیرات مثبت گستردهای بر توسعه زیرساختها، اشتغال و توانمندیهای صنعتی داشت.
آسیبپذیری ناشی از وابستگی
با وجود مزایای فوق، تمرکز اقتصادی شدید روی یک شرکت یا صنعت باعث ایجاد ریسکهای بلندمدت میشود:
- وابستگی به تصمیمات شرکت بزرگ: کاهش تولید، تغییر استراتژی یا خروج فورد میتواند به سرعت اقتصاد شهر را تحت تأثیر قرار دهد.
- محدودیت تنوع صنعتی: نبود صنایع جایگزین، فرصتهای شغلی محدود و کاهش انعطاف اقتصادی را به همراه دارد.
- آسیبپذیری زنجیره تأمین: شبکههای تامین محلی و شرکتهای کوچک وابسته به فورد در صورت کاهش فعالیت کارخانه با بحران مواجه میشوند.
به عبارت دیگر، موفقیت اقتصادی فعلی بدون ایجاد تنوع صنعتی، میتواند در مواجهه با تغییرات بازار جهانی و سیاستهای شرکتی به تهدید جدی تبدیل شود.
درسهای جهانی و سیاستگذاری
مطالعات بینالمللی نشان میدهند که شهرهای صنعتی در سراسر جهان با مشکل مشابه مواجهاند. وابستگی بیش از حد به یک صنعت یا شرکت واحد، هرچند رشد کوتاهمدت ایجاد میکند، اما ریسک اقتصادی بلندمدت را افزایش میدهد. تحلیل Growth Lab توصیه میکند که سیاستگذاران و برنامهریزان شهری:
- تنوع صنعتی را توسعه دهند: سرمایهگذاری در صنایع مکمل و ایجاد زنجیرههای تامین گسترده برای کاهش وابستگی به یک شرکت.
- مهارتهای قابل انتقال نیروی کار را ارتقا دهند: آموزش کارگران برای ورود به صنایع مختلف و افزایش انعطافپذیری بازار کار.
- گسترش صادرات و تولید متنوع: ایجاد فرصتهای اقتصادی جایگزین در بخشهای مختلف صنعتی و خدماتی.
- استفاده از داده و تحلیل اقتصادی: بهرهگیری از ابزارهای تحلیل پیچیدگی اقتصادی برای شناسایی صنایع با پتانسیل رشد و کمترین ریسک.
پیام به شهرهای خودروساز ایران
تجربه Hermosillo برای شهرهای صنعتی ایران نیز درسهای مهمی دارد. شهرهایی که به تولید خودرو یا مونتاژ یک خودروساز بزرگ وابستهاند، میتوانند رشد کوتاهمدت اقتصادی را تجربه کنند، اما بدون تنوع صنعتی و توسعه صنایع مرتبط، در برابر نوسانات بازار جهانی و تغییرات تصمیمات شرکتها آسیبپذیر خواهند بود. برای ایجاد رشد پایدار، لازم است:
- زنجیره قطعهسازی پیشرفته و صنایع مکمل توسعه یابد
- صنایع دانشبنیان و فناوری محور در کنار خودروسازی شکل بگیرد
- صادرات متنوع صنعتی و بازاریابی جهانی برای محصولات داخلی تقویت شود
این استراتژیها میتوانند به شهرهای صنعتی کمک کنند تا همزمان از مزایای رشد صنعتی بهره ببرند و هم ریسکهای وابستگی اقتصادی را کاهش دهند.
نویسنده: بر اساس تحلیلهای Growth Lab، دانشگاه هاروارد
منبع: Growth Lab – Is There Life After Ford?
وبسایت | اینستاگرام | واتساَپ | تلگرام | آپارات | یوتیوب | احمد فرهادی
