در میانه‌ی بحث‌های داغ درباره مسیر توسعه ایران، یاد نام مردی زنده می‌شود که از نخستین طراحان صنعتی‌شدن ایران بود؛ دکتر رضا نیازمند، مهندس، مدیر و اندیشمندی که پایه‌گذار سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) و یکی از معماران صنعتی‌سازی دهه ۴۰ شمسی به شمار می‌آید.
نیازمند در کتاب‌ها و گفت‌وگوهای خود، توسعه را نه پروژه‌ای سیاسی، بلکه فرآیندی فنی و مدیریتی می‌دانست. او معتقد بود کشوری که فولاد، ماشین‌سازی و فناوری را در درون خود نپروراند، حتی با درآمد نفتی، مستقل نخواهد شد. توسعه از نگاه او یعنی استقرار عقلانیت فنی در ساختار تصمیم‌گیری کشور.
به باور نیازمند، دولت باید نقش «کارآفرین آغازگر» را ایفا کند؛ صنایع مادر را پایه‌گذاری کند، اما پس از رشد، مدیریت را به بخش خصوصی حرفه‌ای و شفاف واگذار نماید. در مقابل، او به‌شدت با دولتی‌بودنِ دائمی صنعت، و با خصوصی‌سازی رانتی و فاقد شایسته‌سالاری مخالف بود.
او می‌گفت: «صنعت با دستور رشد نمی‌کند؛ با عقل، انضباط و تخصص رشد می‌کند.»
اگر رضا نیازمند امروز زنده بود، احتمالاً نقشه توسعه صنعتی ایران را با چند محور طراحی می‌کرد:
نخست، بازآفرینی سازمانی مستقل از سیاست برای نوسازی صنایع مادر؛ دوم، تمرکز بر آموزش فنی و تربیت مدیران صنعتی در پیوند با دانشگاه و کارخانه؛ سوم، جایگزینی تدریجی نفت با صادرات دانش‌محور و کالاهای صنعتی؛ و چهارم، استقرار نظام مدیریتی مبتنی بر شایستگی و ارزیابی عملکرد، نه روابط سیاسی.
در زمانه‌ای که اقتصاد ایران زیر فشار تصمیم‌های کوتاه‌مدت و روزمره‌گی سیاست گرفتار است، بازخوانی نگاه رضا نیازمند یادآور یک اصل ساده اما حیاتی است:
توسعه بدون تکنوکرات ممکن نیست.
ایران برای عبور از بحران‌های مزمن خود، بیش از هر زمان به بازگشت «عقل صنعتی» و «مدیریت حرفه‌ای» نیاز دارد _ همان رؤیایی که رضا نیازمند بیش از نیم‌قرن پیش ترسیم کرده بود.
وب‌سایت | اینستاگرام | واتس‌اَپ | تلگرام | آپارات | یوتیوب | احمد فرهادی
