حافظ در یکی از پرمعناترین ابیات خود می‌گوید:
این مصرع کوتاه، فراتر از یک توصیه عرفانی، حامل حقیقتی است که امروز در قلب تفکر سیستمی و تحلیل مسائل پیچیده صنعتی قرار دارد. حقیقتی که می‌گوید: بخش مهمی از مسئله، نه در بیرون، بلکه در مدل ذهنی و تصمیم‌های ما نهفته است.
صنعت خودرو؛ سیستمی با هزار اتصال پنهان
صنعت خودرو ایران یکی از پیچیده‌ترین ساختارهای تولیدی کشور است؛ ساختاری که زنجیره تأمین گسترده، وابستگی‌های فناورانه، شبکه تولید، سیاست‌گذاری‌های دولتی و انتظارات مصرف‌کنندگان را در خود تنیده است. در چنین سیستمی، مشکلات به‌ندرت حاصل یک عامل منفردند. رفتارهای ناخواسته معمولاً نتیجه ترکیبی از چرخه‌های بازخوردی، تأخیرهای تصمیم‌گیری، وابستگی‌های متقابل و الگوهای رفتاری دیرپا است. با وجود این، نگاه رایج در تحلیل مسائل صنعت خودرو همچنان «خطی» است:
- یافتن یک مقصر بیرونی،
- ارائه یک راه‌حل کوتاه‌مدت،
- و انتظار برای اصلاح سریع.
اما تجربه نشان داده است که این نگاه، همان «حجابی» است که مانع دیدن واقعیت پویای سیستم می‌شود.
تفکر سیستمی؛ ضرورت امروز مدیران ارشد
تفکر سیستمی به‌جای جست‌وجوی مقصر، بر فهم ساختار مسئله تأکید دارد. در این رویکرد، تصمیم‌ساز با این پرسش مواجه می‌شود که: «نقش من در پدید آمدن این رفتار چیست؟» این همان معنایی است که حافظ قرن‌ها پیش بیان کرده بود: راه‌حل با برداشتن حجاب درونی آغاز می‌شود.
در این نگاه،
- ما بخشی از سیستمیم،
- سیستم متأثر از تصمیم‌های ماست،
- و بدون اصلاح مدل ذهنی، هیچ سیاستی به نتیجه مطلوب نمی‌رسد.
چرا کارگاه‌های تخصصی از جنس تفکر سیستمی اهمیت دارند؟
صنعت خودرو امروز در نقطه‌ای ایستاده که دیگر نمی‌توان آن را با ابزارهای کلاسیک مدیریت اداره کرد. نیاز صنعت، بازآفرینی نگاه مدیران در سطح ساختاری است؛ نگاهی که بتواند:
- روابط پنهان متغیرها،
- چرخه‌های تقویت‌کننده و کاهنده،
- و اثرات بلندمدت سیاست‌ها
را در کنار هم تحلیل کند.
بر همین اساس، برگزاری دوره‌های تخصصی در حوزه پویایی‌شناسی و تفکر سیستم‌ها ــ به‌ویژه با مشارکت دانشگاه‌های معتبر و نهادهای تخصصی ــ می‌تواند نقطه آغاز یک تحول در رویکرد مدیران صنعت خودرو باشد. این دوره‌ها نه صرفاً مجموعه‌ای از مباحث آموزشی، بلکه زمینه‌ای برای بازنگری در مدل‌های ذهنی و ارتقای روش تصمیم‌سازی محسوب می‌شوند.
اگر صنعت خودرو ایران می‌خواهد از چرخه تکرار مشکلات مزمن فاصله بگیرد، ناگزیر است بخشی از نگاه خود را از بیرون به درون منتقل کند. مدیران ارشد باید به‌جای تمرکز بر عوامل وابسته، نقش ساختارها و تصمیم‌های خود را در شکل‌گیری رفتارهای سیستم ببینند. شاید به همین دلیل، بازخوانی دوباره شعر حافظ در فضای مدیریتی امروز ضروری است؛
زیرا برای گذار از وضعیت موجود، نخستین گام همان است که شاعر گفته: «تو خود حجاب خودی…» برطرف کردن این حجاب، همان تغییری است که می‌تواند مسیر آینده صنعت خودرو را دگرگون کند.
شماره‌های تماس جهت کسب اطلاعات بیشتر دربارۀ کارگاه مقدماتی پویایی‌شناسی و تفکر سیستم‌ها:
وب‌سایت | اینستاگرام | واتس‌اَپ | تلگرام | آپارات | یوتیوب | احمد فرهادی
