پیامدها، فرصت‌ها و سناریوهای سیاستی
بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران که در روزهای پایانی سپتامبر ۲۰۲۵ عملیاتی خواهد شد، از طریق چهار کانال اصلی (محدودیت‌های بانکی و ارزی، انسداد دارایی‌ها، محدودیت در بیمه و ترانزیت بین‌المللی، و منع انتقال فناوری حساس) به سرعت بر زنجیره تأمین خودرو فشار خواهد آورد. بخش‌هایی که بیشترین آسیب را می‌بینند عبارت‌اند از: واردات قطعات الکترونیکی و نیمه‌ساخته‌ها، خطوط تولید خودروسازان، و شبکه خدمات پس‌ازفروش؛ البته همزمان فرصت‌هایی برای بومی‌سازیِ هدفمند، رشد بازارِ پس‌فروش و تجدید ساختار تأمین نیز در پی خواهد داشت.
تحلیلِ تأثیر بر پنج رکن زیست‌بوم
۱. قطعه‌سازان
- تأثیر اصلی: کاهش و گران‌شدن واردات قطعات الکترونیک (ECU، سنسورها)، مواد اولیه ویژه و ماشین‌آلات تولیدی.
- پیامد فوری: فشار نقدینگی، افزایش هزینه تولید و تأخیر در تحویل.
- فرصت‌ها: بومی‌سازی انتخاب‌شده برای قطعات با اولویت بالا؛ کنسرسیوم‌های خرید گروهی و ایجاد انبارهای مشترک قطعات حیاتی.
- توصیه کوتاه‌مدت: فهرست‌سازی BOM-critical و ذخیره‌سازی حداقل ۳–۶ ماهه برای قطعات حیاتی.
۲. خودروسازان
- تأثیر اصلی: توقف یا کندی خطوط تولید به‌دلیل کمبود قطعات و محدودیت در تأمین مالی بین‌المللی؛ فشار برای افزایش قیمت فروش.
- پیامد میان‌مدت: کاهش تنوع محصول، تمرکز بر پلت‌فرم‌های ساده‌تر.
- فرصت‌ها: مذاکره با تأمین‌کنندگان جایگزین (چین، ترکیه، روسیه) و ورود دولت در قالب تخصیص ارزی هدفمند.
- توصیه کوتاه‌مدت: مذاکره با بانک‌های داخلی برای خطوط اعتباری ریالی و برنامه کاهش SKU (محصولات) تا بازگشت ثبات.
۳. واردکنندگان خودرو
- تأثیر اصلی: افزایش هزینه حمل و بیمه، قطع یا تعلیق قراردادها با برندهای بین‌المللی و کوچک‌تر شدن بازار واردات رسمی.
- فرصت‌ها: انتقال تمرکز به خودروهای کارکرده، قطعات پس‌فروش و شبکه‌های توزیع منطقه‌ای.
- توصیه کوتاه‌مدت: بازبینی قراردادها برای ریسک تحریم و تنظیم شرایط بازپرداخت/تضمین.
۴. خدمات پس‌ازفروش و تعمیرات
- تأثیر اصلی: افزایش تقاضا برای تعمیر و نگهداری در کوتاه‌مدت؛ کمبود قطعات اورجینال و افزایش مصرف قطعات جایگزین.
- فرصت‌ها: توسعه شبکه‌های قطعه جایگزین داخلی و بسته‌های سرویس (اشتراک سرویس).
- توصیه کوتاه‌مدت: ایجاد انبارهای منطقه‌ای قطعات و آموزش تخصصی تعمیراتی روی قطعات جایگزین.
۵. نمایشگاه‌داران / فروشندگان
- تأثیر اصلی: کاهش عرضه خودروهای نو و رشد بازار خودروهای دست‌دوم؛ نوسانات شدید قیمتی.
- فرصت‌ها: ارائه خدمات ارزش‌افزوده (گارانتی تمدید، لیزینگ داخلی، ارزیابی خودروهای کارکرده).
- توصیه کوتاه‌مدت: اصلاح مدل فروش به سمت لیزینگ/خرید اعتباری داخلی و تقویت کانال‌های دیجیتال.
سناریوها محتمل:
- سناریوی سخت: محرومیتِ قابل‌توجه از خطوط اعتباری، قطع همکاری شرکای فناوری —کاهش تولید تا ۴۰–۵۰ درصد در ۱۲ ماه.
- سناریوی میانه (احتمالی): کانال‌های جایگزین تا حدی برقرار می‌شوند؛ کاهش تدریجی تولید ۲۰–۳۰ درصد.
- سناریوی سیاست‌محور: دولت تخصیص ارزی هدفمند و بسته‌های حمایتی اجرا کند؛ تولید تا حدی سریع‌تر تثبیت شده یا بازیابی می‌شود.
توصیه‌های سریع
۱. فهرست قطعات بحرانی (BOM-critical): تهیه و انتشار برای سیاست‌گذار که نشان دهد کدام قطعات نیاز به تخصیص ارزی فوری دارند.
۲. صندوق نقدینگی مشترک: برای پشتیبانی قطعه‌سازان کوچک (وام‌های ریالی با سررسید طولانی).
3. دوسویه‌سازیِ تامین‌کننده: توافق رسمی با شرکای جایگزین در چین/ترکیه/روسیه برای قطعات غیرحساس با بررسی حقوقیِ ریسک تحریم ثانویه.
4. تقویت بازار خدمات پس‌فروش: با گواهی‌نامه کیفیت برای قطعات بومی و توسعه آموزش فنی.
5. شاخص‌های رصد زنجیره تأمین: کاهش ماهانه واردات قطعات، روزهای موجودی حیاتی، تعداد خطوط تولید متوقف.
احمد فرهادی
وب‌سایت | اینستاگرام | واتس‌اَپ | تلگرام | آپارات | یوتیوب | احمد فرهادی
