سکوی رسانه
گستردگی و نفوذ روزافزرون رسانههای جمعی مدرن و محصولات آن به عنوان برجستهترین دستاوردهای جهان صنعتی و فناوریهای فرهنگی و ارتباطی پرنفوذ، همه پدیدهها و عناصر فرهنگی را به گونههای مختلف پوشش داده است. امروزه اهمیت رسانه بهگونهای است که تمامی سازمانها و شرکتها در پی ایجاد ساختارهایی نظیر ستادخبری یا ارتباطات و رسانه هستند. اما ایجاد ساختاری رسانهای در هر شرکتی با چالشهای بزرگی مواجه است چالشهایی نظیر تامین نیروی انسانی متخصص در تولید محتوی تا اشراف کافی بر راهکارهای متعدد نشر خبر. «اندیشکده خودرو» به عنوان نهادی مستقل با ایجاد ارتباطی مستمر با رسانههای جمعی به ویژه رسانههای حوزه خودرو پلتفرمی را طراحی کرده تا شرکتها بتوانند با هزینهای به مراتب کمتر از ایجاد ساختار سازمانی! از خدمات رسانهای گوناگون از تولید محتوی تا انتشار گسترده اخبار بهرهمند گردند. این خدمت که به عنوان «سکوی رسانه» تعریف گردیده است، سازوکاریست برای ارائه اخبار، گزارشات و مصاحبههای خبری؛ اندیشکده خودرو سعی کرده با تولید کیفی محصولات رسانهای؛ در مسیر کمک به صنعت خودرو گامی جدی بردارد.
شاخصهای عینی محصول كیفی رسانهای
محصول كیفی در حوزه رسانه دارای وجوه مختلف محتوایی و شكلی است. همانگونه كه محصول نهایی باید از «كیفیت برخوردار باشد»، هر یك از اجزا و عناصر شكلدهنده این محصول نیز لازم است از استانداردهای قابل قبول و موثر در بهبود كیفی محصول نهایی، برخوردار باشد. طی دهه اخیر دهها مؤسسه تخصصی بینالمللی تلاش كردهاند شاخصها و استانداردهای محصولات كیفی رسانهای را استخراج و به عنوان قواعد عام و جهانشمول برای تولید این دسته از محصولات ارائه دهند. به عنوان مثال مؤسسه ISAS یكی از مؤسسات طراحی مدیریت كیفیت در محصولات رسانهای بیش از 12 شاخص شكلی و محتوایی معرفی كرده است (ISAS 2007:2-52). اگرچه هر رسانه و محصول فرهنگی دارای ویژگیها و قابلیتهای خاص خود است؛ اما برخی از مهمترین شاخصهای شكلی و محتوایی مشترك كیفیت در محصولات رسانهای (رادیو، تلویزیون، اخبار و رسانههای مكتوب) به شرح ذیل است:
۱. کیفیت محتوا
از نظر محتوایی محصول رسانهای از یك سو باید بتواند انتظار تولیدكنندگان و از سوی دیگر انتظار مخاطبان را برآورده كند.
الف: كیفیت محتوا از نظر مخاطبان
ــ پاسخگویی به نیاز مخاطبان (خوانندگان، شنوندگان و بینندگان) در حوزههایی چون اطلاعات، شفافسازی، ایجاد فرصتهای اجتماعی مفید و توانمندسازی مخاطبان برای مدیریت زندگی و مشاركتشان در جامعه. به عبارت دیگر اثر رسانهای به لحاظ محتوایی باید انگیزه و نیاز لازم برای مراجعه به محصول را در مخاطب (طیف مختلف مخاطبان با تركیب متفاوتشان) ایجاد كند. این نیاز در برخی موارد مادی و برخی موارد معنوی است.
ب: كیفیت محتوا از نظر تولیدكنندگان
ــ تأمین اهداف تولیدكنندگان آثار (روزنامهنگاران، مدیران رسانهها، دولتها و...)
ــ رعایت هنجارها و قواعد جامعه
ــ كمك به توسعه دانش در جامعه
ــ فراگیری و پاسخگویی به همه اقشار (نخبگان، زنان، جوانان، اقوام و...)
ــ توجه به ارائه مطالب مؤثر در توسعه فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی جامعه
ــ هدایت مخاطبان به سمت تجربههای مفید
ــ توان رقابت با رسانههای رقیب و مهاجم به لحاظ اجتماعی
ــ ماندگاری پیام در عین تأمین انتظار زودگذری مخاطب
۲. کیفیت اطلاعات
ارائه اطلاعات واقعی، قابل اعتماد و تازه، ویژگی مهم محصول كیفی رسانهای است. اطلاعات قابل اعتماد در محصولات فرهنگی نه به عنوان «تولید محض» بلكه به عنوان سرمایهای اجتماعی و منفعت مشترك برای همه اعضای جامعه محسوب میشود. چنین نگاهی به اطلاعات با لحاظ دو دسته انتظار مخاطبان و تولیدكنندگان و یك گروه ناظر یعنی نخبگان و گروههای مرجع به وجود میآید. اطلاعات باید با شفافیت كامل ارایه شود؛ اما هنگامی كه ارایه اطلاعات، «سرمایه اجتماعی عمومی» یا «مصالح ملی» را خدشهدار میکند، مفهوم كیفیت كمی از نگاه مخاطب محور فاصله میگیرد و منافع عمومی را نمایندگی میکند.
البته این تغییرِ جهت، مشمولِ «قاعدهی استثنا» در تولید اطلاعات است و حذف شرایطِ به وجود آورندهی نگاه انقباضی، نقطه بازگشت به وضعیت «نگاه مخاطبمحور» محسوب میشود. دسترسی آسان و برابر برای همه افراد جامعه، سرعت در انتقال اطلاعات و بی نیاز كردن مخاطب از مراجعه به سایر منابع رسانهای از دیگر محورهایی است كه اطلاعات یك اثر فرهنگی یا رسانهای را از نظر مخاطب واجد كیفیت میکند. از نظر تولیدكنندگان نیز اقناع مخاطب با تولید ارزشها و هنجارهای بنیادین جامعه و توسعه امنیت عمومی و ملی از جمله ویژگیهای محصول كیفی از نظر اطلاعات است.
۳. رعایت اخلاق
ــ توجه به اصول اخلاقی مورد احترام اعضای جامعه
ــ بیطرفی در انعكاس مطالب
ــ توجه به مبانی شكلدهنده منافع ملی، هویت مذهبی، ملی و قومی
ــ احترام به حقوق خصوصی و عمومی
طبیعی است رعایت اخلاق، جزیی از فرایند هر تولید رسانهای است. رعایت اصول اخلاقی یاد شده، هر دو نگاهِ «مخاطبمحور» و «رسانهمحور» را در خود دارد. محورها و مصادیق قواعد اخلاقی هر جامعهای را قواعد، ارزشها و هنجارهای كلی آن جامعه مشخص میکند و طبیعی است که «حاکمیت» به عنوان ناظر اجرای این قواعد، محصولاتی را کیفی میداند که به توسعه روزافزون قواعد، هنجارها و ارزشهای اساسی كمك كند. به عبارت دیگر محصول كیفی در این شرایط محصولی محسوب میشود كه ضمن رعایت اصول اخلاقی مورد پذیرش جامعه از مخاطبان گذر كند و در نهایت به تولید و بازتولید ارزشها و هنجارهای موجود منجر شود.
۴. جاذبه شكلی محصول
ــ بهرهگیری از تكنولوژیهای نوین در مراحل مختلف تولید اثر (تولید تا پخش یا انتشار)
ــ بهرهگیری از ابزارهای مناسب برای تصویربرداری، تدوین و انتشار محصول
ــ رعایت اصول حرفهای در تولید. نورپردازی، صحنهپردازی و... در رسانههای تصویری، صفحهآرایی، بهرهگیری از عنصر گرافیك و... در رسانههای مكتوب و فضای مجازی و...
مؤسسههای كیفیسازی افزون بر این شاخصها، چندین مؤلفه و شاخص دیگر را متناسب با رویكردهای معرفت شناختی خود، به عنوان شاخصهای محصول كیفی رسانهای مطرح كردهاند. تحقق انتظار آگهیدهندگان، ارتباط مداوم با عموم مخاطبان، ارتباط با نهادهای عمومی دولتی و غیردولتی، شفافیت، طراحی ساختار سازمانی مناسب و آموزش مداوم كاركنان از این جملهاند.
رویكردها و شاخصهای یاد شده نشان میدهد محصول رسانهای آنگاه «كیفی» است كه با تكیه بر مؤلفههایی چون «مخاطب»، «فناوریهای مناسب»، «توجه به ارزشها و هنجارها»، «اصول سازمانی و حرفهای» و «رسانههای رقیب»، نتیجهای ارائه دهد كه افزون بر جلب نظر سیاستگذاران و مسئولان محیط تولید، رضایت مخاطبان را نیز به دست آورد و اثری پایدار بر ذهن آنها بگذارد.
مجموعههای چندرسانهای، قابلیتها و كاربردها
در بحث کیفیت در محصولات رسانهای، به طور قطع میبایست به نقش سیستمهای چندرسانهای توجه ویژهای نشان داد. معنای اصطلاح «چندرسانهای»، عبارت است از انتقال اطلاعات و پیام از طریق چند رسانه در كنار یكدیگر. به عبارتی تاثیرگذاری همزمان دو یا چند رسانه بر یك شخص، برای رسیدن به یك هدف خاص، چندرسانهای نامیده میشود. این رسانهها میتوانند شامل انواع دادهها مانند متن، صدا، گرافیك، انیمیشن، تصاویر ثابت و متحرك و... باشند كه توسط فنآوری ارتباطات و رایانه، كنترل میشوند.
چندرسانهای را میتوان مجموعهای دانست كه توان پردازش دستکم دو رسانه از رسانههای مورد اشاره را به صورت همزمان و یكپارچه داشته باشد. همچنین یك مجموعه چندرسانهای به دو صورت غیرتعالمی و تعاملی قابل استفاده است. در حالت اول، سیستم فقط میتواند به صورت یكطرفه مورد استفاده قرار گیرد، یعنی كاربر تنها میتواند به صورت یكطرفه از اطلاعات و برنامه هایی كه به كمك رسانههای مختلف در اختیار او قرار میگیرد، استفاده كند. در حالت دوم، چنانچه مجموعه چندرسانهای به یك مركز اطلاعرسانی متصل شده و با آن هماهنگی داشته باشد، كاربر میتواند ارتباطی دوطرفه و متقابل با سیستم داشته باشد و روی آن اثر بگذارد و اطلاعات ارائه شده از هر نوع را با توجه به نیاز خود تغییر دهد.